Wat betekent het voor mensen om noodgedwongen op zichzelf aangewezen te zijn? Hoe gaan Nigeriaanse burgers om met zaken waarvoor we in Nederland een beroep zouden doen op de gemeente of een overheidsinstantie? Journalist Femke van Zeijl onderzoekt dit in haar boek De doe-het-zelfmaatschappij aan de hand van de verhalen die zij optekende in haar standplaats Lagos, Nigeria. Wij spraken haar over de totstandkoming van haar boek.
‘Het moment dat ik besefte dat de dingen hier heel anders gaan, was toen er geen water meer uit de kraan kwam’, vertelt Van Zeijl vanuit Lagos waar ze net terug is na twee maanden promotiewerk van haar onlangs gepubliceerde boek in Nederland. ‘Terwijl ik druk was met bellen naar het waterleidingbedrijf, zonder resultaat overigens, hadden mijn buren al op een doe-het-zelf-manier water geregeld. Op dat moment realiseerde ik me: er is echt een wezenlijk verschil tussen Nederland en westerse verzorgingsmaatschappijen en de rest van de wereld. Er zijn heel veel landen waar bewoners niet kunnen rekenen op een overheid die dingen voor je oplost.’
Dit klinkt meer als een doe-het-voor-mijzelfmaatschappij…
‘Ieder huishouden hier is z’n eigen overheid. Je moet het voor jezelf regelen, en dat maakt gelijk je buren tot concurrent. Toch is ook hier het besef dat je niet alles alleen kunt. Op steun van de politie hoef je bijvoorbeeld niet te rekenen. Mijn buren regelden daarom met elkaar dat er aan het begin en einde van de straat een poort is die bewaakt wordt. Tijdens de lockdown is geld en eten ingezameld voor de buurtbewoners die echt niet meer rond konden komen. Dus hoe ze ook getraind zijn om zelf te overleven, er wordt telkens wel geprobeerd om er een Zorg-Voor-Elkaar maatschappij van te maken.’
De gulden middenweg!
‘Inderdaad, want ook wij moeten niet vergeten dat er in Nederland best zaken zijn die we met elkaar kunnen regelen. In het dorp van mijn moeder was een skatebaantje zonder prullenbak waar jongeren afval op de grond gooiden. Een prullenbak regelen via de gemeente bleek een te lange weg. Daarom hebben buurtbewoners zelf een container gemaakt die ze wekelijks zelf legen. Soms frustreert het afwachten tot de overheid iets voor je doet alleen maar. Tegelijkertijd moeten we er wel voor zorgen dat de dingen die we wel samen moeten regelen – zoals onderwijs en gezondheidszorg – niet uit onze handen glippen.’
Is je boek een aanrader om te lezen tijdens de zomermaanden?
‘Zeker, het is een boek waar ook veel luchtigheid en humor in zit. Het gaat ook over mijn eigen leerproces, met vallen en opstaan. Er zit altijd een systeem achter de schijnbare chaos. Leven in de doe-het-zelfmaatschappij leert je niet meteen te oordelen of te mopperen, maar eerst te beschouwen en trachten te begrijpen waarom iets functioneert. Of waarom niet, natuurlijk.’
