‘Als een God in Frankrijk of op een Russische toendra’

Op loopafstand van de Waddenzee, omringd door eindeloze landbouwgronden ligt Atelier aan de Middendijk. De residency in het Groningse Hogeland bood de afgelopen jaren onderdak aan onder andere radiomaker Marten Minkema, kunstenaar Jan van der Ploeg en architect Martine de Wit. ‘Je kunt je hier terugtrekken, afzonderen en laten inspireren door een landschap dat rauw en echt is’, aldus Dirk-Jan Visser, mede-initiatiefnemer van de residency.

8 september 2022

Atelier aan de Middendijk is een klein huisje met een grote wilde tuin in de Noordpolder boven Usquert. Het ligt op een steenworp afstand van het getijdenhaventje Noordpolderzijl, de kleinste zeehaven van Nederland aan de Waddenzee. De dichtstbijzijnde buurman woont driehonderd meter verderop en is – net als de meeste buren – boer.

Daar, in die onmetelijke ruimte, startten twaalf jaar geleden documentaire-fotograaf Dirk-Jan Visser, onderzoeker Christian Ernsten, Arthur van Beek (directeur Sexyland) en schrijver Thijs Middeldorp hun residency. ‘Christian en ik zijn allebei opgegroeid in het noorden’, vertelt Visser, mede-initiatiefnemer van het Atelier aan de Middendijk. ‘Het is een waanzinnige omgeving, een landschap dat trekt, maar waar we vanwege het werk nooit meer naar terug waren gegaan. Zo ontstond het idee van een residentie: laten we een plek creëren waar makers dat landschap en de schoonheid kunnen ervaren en erop kunnen reageren.’

Off the grid

Niet lang daarna vonden ze de woning aan de Middendijk. Visser: ‘Een pareltje met een mooi verhaal. De vorige bewoner was een antropoloog en bioloog. Hij leefde er dertig jaar een teruggetrokken leven. Hij experimenteerde met off the grid leven en had zijn tuin ingericht als een natuurlijk habitat voor slakken.’

De residency is inmiddels flink verbouwd. ‘Het was wat te Spartaans in z’n originele staat, zonder stromend water, gas en beperkte elektriciteit”, lacht Visser. Ook artists-in-residence droegen bij aan de ontwikkeling van de residency.

Visser: ‘Ruimtelijk ontwerper Guido Marsille deed tijdens zijn verblijf hier onderzoek naar energiearm interieurontwerp. Hij heeft onze badkamer ontworpen en gebouwd door het hergebruiken van oude materialen uit slooppanden, in combinatie met ambachtelijke houtwerktechnieken.’ De Amsterdamse architect Martine de Wit van bureau DUS onderzocht tijdens haar verblijf de 3D printmogelijkheden met Gronings aardappelzetmeel en printten het servies van het Atelier.

Hogeland

De laatste artist-in-residence, of in dit geval een journalist-in-residence, was radiomaker Marten Minkema, onder andere voor de VPRO. Visser: ‘Marten stelde Groningen als de pionier in het Antropoceen in Nederland. Hij maakte Voorland Groningen (2017 – 2020): een boek en een app.’ In het boek wandel je al lezend mee met Minkema, afgewisseld met korte bespiegelingen over urgente landschappelijke thema’s door onderzoeker Christian Ernsten die in gesprek ging met experts over onder andere hightech landbouw en de complexe relatie tussen mens en dier. Fotograaf Dirk-Jan Visser neemt je beeldend mee door het Groningse Hogeland, zoals hij het de afgelopen tien jaar heeft leren kennen.

Want Visser woonde ook zelf – na een verblijf in het buitenland – tijdelijk in Atelier aan de Middendijk. ‘Groningen is eindeloze graanvelden, suikerbietenakkers, aardappelvelden met daartussen prachtige wierdedorpen, stoere herenboerderijen, markante borgen en ’s werelds grootste dichtheid van middeleeuwse kerkjes. Het is een uniek erfgoedlandschap dat moeizaam door de mens is veroverd op de natuur, op de zee. Zomers leef je hier als een god in Frankrijk, ‘s winters is het als een Russische toendra.’

‘Het landschap, het weer en de omgeving zijn echt. Het slaat je in je gezicht. Als het waait, dan waait het. Het is een plek die iets in je losmaakt. Of het nu loskomen is van de waan van de dag zodat je in alle stilte kunt werken, of de prikkeling die de lege weidsheid op je heeft. Hier in Groningen raak je even los van alles.’

Zie jij een journalistieke residency bij het Atelier aan de Middendijk wel zitten? Doe van uiterlijk 11 september een subsidieaanvraag via dit online aanvraagformulier. Kies binnen het subsidieportaal voor het aanvraagformulier Journalistieke Residency’s.