Niet van de wereld: verhalen ván en niet óver reformatorische christenen
Terwijl de Nederlandse samenleving steeds verder ontkerkelijkt, wonen op de Gelderse Biblebelt nog heel wat reformatorische christenen. Hoe is het om in deze tijd streng christelijk te zijn? Welke spanningen levert dit op? Journalist en podcastmaker Maarten Dallinga dook voor Omroep Gelderland maandenlang in hun wereld. Zijn vijfdelige podcastserie ‘Niet van de wereld’ kreeg lovende kritieken van de pers en Maarten Dallinga werd verkozen tot Meesterverteller door de Stichting Verhalende Journalistiek.
In de eerste aflevering van je podcast noem je het onderzoeksartikel dat je schreef voor NRC over de ingrepen die educatieve uitgeverijen doen in hun lesmateriaal om christelijke scholen niet te verliezen. Na de publicatie regende het felle reacties uit christelijke hoek. Je vertelt dat je – onbedoeld – kennelijk een gevoelige reformatorische snaar raakte.
‘Ja, dat artikel deed nogal wat stof opwaaien. Ik voelde me neergezet als een anti-refo*journalist, maar dat ben ik helemaal niet. Het maakte me nog nieuwsgieriger naar de Biblebelt. Wat voor wereld is het? Hoe leven ze? Hoe is het is om tegelijkertijd in een samenleving te leven die steeds meer ontkerkelijkt? Ik heb zelf ook een christelijke opvoeding gehad – ik ben nu agnost – maar ik wilde weten hoe het kan dat ze zo overtuigd zijn. Hoe ze de woorden uit de Bijbel letterlijk lezen als de woorden van God. Ik kon me er niks bij voorstellen.’
Je voorbereiding was grondig. Voordat je met opnamemateriaal die kant op ging, heb je je maandenlang voorbereid door veel te lezen en gesprekken te voeren. Je plukte er de vruchten van. NRC schreef: ‘Waanzinnig hoe hij de afgesloten gemeenschap van zo dichtbij toont.’
‘Refo’s komen vaak negatief in het nieuws. Er was bijvoorbeeld veel kritiek op het openblijven van kerken tijdens de lockdown. Ik wilde heel graag luisteren naar hun verhaal, ik wilde een context scheppen. Niet vanuit het perspectief van een buitenstaander, dat wordt al veel te vaak gedaan. Ik wilde zien, luisteren en meemaken. Ik ben begonnen met een abonnement op het Reformatorisch Dagblad en heb veel boeken aangeschaft. Niet alleen om hun wereld, maar ook om het jargon beter te begrijpen. Daarna heb ik wat mailtjes gestuurd naar predikanten en SGP’ers met de vraag of ik een kop koffie kon komen drinken. Ik mocht bij best veel mensen langskomen. Vervolgens startte het veldwerk. Ik ging bij mensen op bezoek, maar heb ook op goed geluk bij mensen aangebeld. (Glimlachend) Mijn vooroordeel dat refo’s een keurige voortuin hebben, bleek te kloppen. In alle gevallen mocht ik binnenkomen. Zo ben ik ook in contact geraakt met het gezin waar ik uiteindelijk een weekend mocht logeren.’
Je hebt veel opnames van je logeerweekend in de podcast gestopt. Bijzonder hoe dicht je bij dit gezin mocht komen.
‘Ja, mijn logeerweekend daar vormt de rode draad in de podcast en maakt het verhaal intiem. Een deel van het gezin heeft het hele weekend met zendertjes opgelopen. Het was zo bijzonder om dat later terug te luisteren omdat het ook opnames zijn van momenten waar ik niet bij was. Sowieso was het logeren een mooie ervaring. Er ontstonden vanzelf spontane gesprekken die weer haakjes gaven om ergens dieper op in te gaan.’
Je vertelde dat je een context wilde schetsen. Dat je refo’s beter wilde gaan begrijpen. Is je dat gelukt?
‘Dat denk ik wel. Ik begrijp nu beter waarom het geloof zo belangrijk voor hen is. En dat het niet altijd zo standvastig is als ik dacht. Ook refo’s twijfelen, dat maakt hun geloofswereld ook wel menselijker. Die worsteling was soms goed voelbaar in de gesprekken. Als je als refo een beetje tussen twee werelden zit, of je nu een smartphone hebt of door je werk, kan dat heel ingewikkeld zijn. Om het goede te doen, en wat is dan het goede? Constant kan er twijfel en innerlijke strijd zijn.’
‘Zo had ik een bijzonder gesprek met Evert, een jongerenwerker. Je hoort hem ook in de podcast. Bij Evert zag ik die worsteling heel duidelijk. Met z’n ene been staat hij in de ‘gewone’ wereld als hij zijn werk doet in de bouwsector. Met het andere been staat hij in de geloofswereld. Hij doet ontzettend zijn best om zichzelf bij de refo-kerk te houden. Hij voelt de verleiding, maar werkt heel hard om niet af te dwalen.’
De titel van je podcast is Niet van de wereld. Heb jij dat zo ervaren?
‘Het is meer dan ooit een tijd waarin refo’s zich bedreigd voelen in hun cultuur en bestaan. Denk aan genderfluïditeit, anticonceptie, abortus. Omdat de wereld meer binnenkomt, zal een deel van de refo’s zich meer naar de wereld keren. Een ander deel beweegt zich juist daardoor extra weg en zal alleen maar radicaler reageren.’
‘Ik heb veel reacties op mijn podcast gekregen, ook van refo’s. Wat ik veel heb gehoord is dat de podcast ze een spiegel voorhoudt. Dat het refo’s ook aan het denken zet over hun eigen redeneringen. Dat was overigens niet mijn doel. Ik wilde vooral niet-refo’s kennis laten maken met de refo-wereld. Uit de vele reacties blijkt dat dit ook wel is gelukt.’
Niet van de Wereld is tot stand gekomen met een bijdrage van het Fonds BJP. De podcast is te beluisteren via de website van Omroep Gelderland en podcastapps als Spotify, Apple Podcasts en Google Podcasts.
(*red. Dallinga beschrijft in zijn podcast dat hij in eerste instantie dacht dat refo een scheldwoord is, maar leerde dat het een term is die onder reformatorische christenen ook wordt gebruikt).