“Het vertrouwen van het fonds gaf me energie, dat is misschien nog waardevoller dan het geld.”
In 1845 vertrok een groep van zo’n vierhonderd Nederlanders naar Suriname, op initiatief van een dominee uit Elst. Nederland verkeerde in armoede, en het idee was om in de kolonie een nieuw bestaan op te bouwen. De reis werd rampzalig: de helft van de kolonisten overleed binnen enkele maanden vanwege de slechte voorbereiding van de expeditie. Toch bleef een deel, de zogeheten Boeroes, en bouwde in de loop van generaties een eigen gemeenschap op, vaak onzichtbaar in de geschiedschrijving.
Documentair portretfotograaf Ton Groot Haar reisde naar Suriname om de nazaten van deze migranten te fotograferen. Zijn project mondde uit in een fotoboek, artikelen én een reeks tentoonstellingen waarin hij het verhaal van de Boeroes vertelt: een verhaal over migratie, veerkracht en identiteit.
“Ik heb de vijfde, zesde en zevende generatie opgezocht om te laten zien wat die migratie heeft opgeleverd,” zegt hij. “Veel Boeroes moeten nog steeds uitleggen aan andere Surinamers wat hun afkomst is. Nu kunnen ze laten zien: dit is ons verhaal.”
Wie ben je en wat doe je?
“Mijn naam is Ton Groot Haar, ik ben documentair portretfotograaf. In 2017 ben ik op de Fotoacademie in Amsterdam begonnen, toen was ik al 57. Ik had mijn bedrijf overgedragen aan mijn medewerkers en wist niet wat ik daarna wilde doen. Uiteindelijk ben ik helemaal in de fotografie gedoken.
Ik merkte dat ik vooral geniet van die persoonlijke ontmoetingen. Dan kom je al snel uit bij portretfotografie. Tegelijk wilde ik verhalen vertellen, dicht op mensen zitten, hun levens en geschiedenissen vastleggen. Dat leidde tot mijn eerste boeken. Inmiddels is het boek over de Boeroes mijn derde boek sinds ik van de Fotoacademie kwam.”
Waarom heb je een aanvraag gedaan in de ronde Beeldende Journalistiek?
“Ik had een boek gelezen van Karin Sitalsing over de Boeroes; een kleine, grotendeels vergeten bevolkingsgroep in Suriname. Dat greep me enorm. Ik wilde naar Suriname om die gemeenschap te fotograferen.
Eerst diende ik een aanvraag in voor een vooronderzoek, maar die werd helaas afgewezen. Toch ben ik naar Suriname gegaan om foto’s te maken. Wanneer ik ergens van overtuigd ben, is het lastig me van het idee af te krijgen. Met dat fotomateriaal heb ik een tweede aanvraag gedaan in de ronde Beeldende Journalistiek, dat sloot perfect aan. Deze aanvraag werd gelukkig wel goedgekeurd en zo ben ik weer teruggegaan naar Suriname om mijn project uit te voeren.”
Wat is de uitkomst van je onderzoek, inhoudelijk en qua vorm?
“Het resultaat is een fotoboek met opgetekende verhalen van de Boeroes. De publicatie heeft veel aandacht gekregen: er is over geschreven in Dagblad van het Noorden, de Gelderlander, het Nederlands Dagblad, het Friesch Dagblad, de Leeuwarder Courant, PF Fotomagazine, de Volkskrant en NRC. Er was dus echt impact in de dagbladjournalistiek.
Daarnaast heb ik een expositie georganiseerd in het Nationaal Archief van Suriname, en ben ik ook op de Surinaamse televisie geweest. Dat was bijzonder. Het project kreeg zo in Nederland en Suriname betekenis.”
Hoe heeft het Fonds bijgedragen aan het realiseren van deze productie?
“Van het Fonds kreeg ik het geld voor de realisatie van mijn project. Dat is natuurlijk belangrijk, maar minstens zo belangrijk is het vertrouwen dat ermee gepaard gaat. Als fotograaf werk je vaak alleen. Ik geloofde in mijn project, maar wist niet of de wereld erop zat te wachten. Dat het Fonds dat vertrouwen uitsprak, gaf me energie en bevestiging. Dat is misschien nog waardevoller dan het geld.”
Waarom was een fotoboek voor jou de juiste vorm?
“Ik liet me inspireren door de foto’s van Julius Muller uit 1900, die toen al familieportretten van de Boeroes maakte. Hoe mooi is het om 125 jaar later opnieuw die families te fotograferen? Toen waren het nog witte Surinamers die zoveel mogelijk relaties aangingen binnen de eigen groep; nu hebben veel een kleur. Aan het einde van het boek staat een serie over kinderen. Zij hebben ondertussen allemaal een kleur. Dat contrast wilde ik laten zien. Voor mij symboliseert dat hoe succesvol migratie kan zijn. Deze subgroep is volledig opgegaan in de Surinaamse samenleving. Een geweldig voorbeeld van geslaagde migratie.
Daarnaast biedt een fotoboek ruimte voor gelaagdheid: je kunt er tentoonstellingen mee organiseren, stukken publiceren in kranten, verhalen vertellen op verschillende manieren. Niet iedereen leest graag, maar via fotografie kun je mensen alsnog raken.”
Je hebt veel aandacht besteed aan de verspreiding van je boek, zowel in Suriname als in Nederland. Waarom vond je dat belangrijk?
“Ik heb 250 exemplaren beschikbaar gesteld voor scholen en bibliotheken in Suriname. Dit is een vergeten verhaal. De Boeroes hebben destijds hun leven gewaagd, en hun nazaten verdienen het dat hun geschiedenis zichtbaar wordt. Daarnaast denken veel mensen dat de Boeroes afstammen van slavenhouders, maar dat klopt niet. Dat misverstand wilde ik rechtzetten. Het gaat om een verhaal dat niet vaak gehoord wordt, maar essentieel is voor de Surinaamse identiteit én de Nederlandse koloniale geschiedenis
Ook was het voor mij belangrijk richting de fondsen te laten zien dat ik mijn werk breed verspreid. Dat er echt wat gebeurt met het geld dat zij mij hebben toevertrouwd.”
Foto's door Ton Groot Haar
