‘Dankzij de residentie kon ik me drie maanden in mijn onderzoek onderdompelen’

Al uren zit ik geconcentreerd achter mijn bureau. Af en toe staar ik door de zestiende-eeuwse ramen naar de Waal. Op de eerste dag als journalist-in-residence vertelt coördinator Jan-Wieger dat dit de drukst bevaren rivier van Europa is. De oneindige stoet voorbijtrekkende kolenschepen en tankers die van de Rotterdamse haven naar het Ruhrgebied varen, zijn zijn getuigen.

In het Besiendershuis begon ik aan een nieuw onderzoeksproject naar fossiele PR en reclame. Voor Follow the Money en Vrij Nederland dook ik in klimaatrechtszaken, lespakketten, marketingprogramma’s, juridische papers en sprak met bronnen bij mondiale PR-bureau’s. Dankzij de residentie kon ik me drie maanden lang in dit nieuwe onderzoek onderdompelen. Een voorrecht waar ik veel aan heb gehad.

Geen huisgenoten, collega’s of vrienden die een eventuele werkmanie kunnen verstoren. Indien nodig kan ik me dagen achtereen meer dan veertien uur per dag in het onderzoek storten. Weinig dingen die me dan uit mijn steeds langere en daarmee fragielere gedachtentrein kunnen schoppen. Over de grote tafels in de woonkamer liggen boeken en documenten verspreid, in een poging fysiek overzicht te krijgen.

Als journalist moet je het veld in, met mensen praten, fabrieken bezoeken, evenementen aflopen, hoorde ik als beginnend journalist. Toch ontkom ik er niet aan dat mijn laptop de meeste tijd opslokt. Maar dankzij de mogelijkheid tot zelfverkozen afzondering midden in een stadscentrum, kan ik het beste maken van dat bureauwerk dankzij de residentie in het Besiendershuis.

En als ik dan toch achter mijn bureau vast kom te zitten, loop ik mijn gedachten weer los door de trap af te stuiven, naar buiten te gaan en rechtsaf te slaan, de Ooijpolder in. Als het water van de Waal niet te hoog staat, dartel ik binnen een paar minuten door het natuurgebied. Heb ik juist behoefte aan drukte, dan sla ik linksaf, loop de heuvel op (bijkomend voordeel van Nijmegen voor iemand die van hoogteverschillen houdt!), langs Dollars Muziekcafé en Roxy’s legendarische Karaokebar, en binnen vijf minuten sta ik op de Grote Markt in het historische centrum van Nijmegen.

Terug achter mijn bureau kan ik ongestoord dieper duiken. Als mijn aandacht toch weer even verslapt, kijk ik weer naar buiten. Natuurlijk zie ik weer bergen met kolen die met veel kracht tegen de sterke stroom in naar Duitsland worden geduwd. Colombiaanse kolen op weg naar Keulen. (Verbranding gegarandeerd.) Af en toe een tanker van de petrochemische gigant INEOS, van de Britse miljardair James Ratcliffe (vermogen: 16,2 miljard dollar). ‘Keep Our Rivers Clean,’ staat in grote letters op de schepen.

Opeens voel ik weer waarom ik hier zit. Multinationals die door de rechter zijn veroordeeld voor milieuvervuiling, dragen burgers op om de rivieren waar ze in de zomer in zwemmen schoon te houden. Het chemieconglomeraat draagt me op niet te vervuilen, terwijl datzelfde bedrijf nieuwe takken opzet om naar schaliegas en -olie te boren en miljoenen tonnen plastic uit fossiele brandstoffen produceren.

Waar ligt de grens tussen bedrijfscommunicatie en greenwashing?

Mede dankzij het journalist in residence-programma van het Fonds BJP en het Besiendershuis heb ik een poging kunnen wagen die complexe vraag te beantwoorden.

Ook dit jaar bieden we een journalist de kans om maximaal drie maanden (december 2024 t/m februari 2025, precieze start- en einddatum in overleg) gefocust te werken aan een groot journalistiek project. Of dat nu uitmondt in een podcast, documentaire, artikelenreeks, boek of multimediapublicatie. Het Besiendershuis, een voormalig tolhuis uit 1525 dat uitkijkt over de Waal, biedt alle rust en voorzieningen voor een productief verblijf. De onderwerpkeuze staat vrij, maar projecten met een lokale of regionale focus hebben een streepje voor.

Heb je vragen of wil je sparren over je onderzoeksplan? Neem contact op met Tom Springveld via projectsubsidies@fondsbjp.nl.