Het Fonds BJP in 2023: het belang van de steun voor journalistiek neemt verder toe
Van snelle berichten op social media tot foto’s en video’s die iedereen met mobiele telefoons opneemt: dagelijks worden we overspoeld met informatie. Ondertussen vragen grote maatschappelijke en (geo)politieke ontwikkelingen juist ook om duiding, achtergronden en onderzoek. En die kunnen journalisten bieden.
Het belang van de ondersteuning van onafhankelijke journalistiek, zoals het Fonds Bijzondere Journalistieke Projecten die biedt, is groot. Dat deden we ook in 2023, door het ondersteunen van journalisten van vandaag en het bijdragen aan de ontwikkeling van journalisten van morgen. De journalist zelf staat bij het Fonds centraal, of die nou voor publieke of private media werkt; landelijk, regionaal of lokaal. We steunen de projecten en ontwikkeling van allerhande journalistieke makers: van fotojournalisten tot onderzoeksjournalisten, van journalistieke non-fictie auteurs tot datajournalisten en van podcastmakers tot researchers. Alle activiteiten van het Fonds BJP in 2023 zijn nu te lezen in het jaarverslag.
In 2023 zag de steun aan journalisten van het Fonds BJP er in cijfers zo uit:
- 388 ingediende aanvragen voor projectsubsidies, een recordaantal, waarvan er ruim 200 gehonoreerd werden;
- 311 journalistieke publicaties verschenen die tot stand kwamen met en projectsubsidie;
- 102 journalisten die zich bijschoolden via de Beurs Journalistieke Ontwikkeling;
- 9 journalisten die extra ondersteuning kregen bij een project via een coachingstraject;
- 6 journalist-in-residentie-plekken;
- 34 trainees aan het werk als onderzoeksjournalist-in-opleiding, op redacties verspreid door heel het land;
- 6 dossiersubsidies voor regionale en lokale journalisten;
- 1 winnaar van de jaarlijkse Brusseprijs voor het beste journalistieke boek: Maurice Swirc, voor zijn boek De Indische doofpot.
Effecten van subsidie voor journalistiek
In april 2023 verscheen het VVOJ-rapport Onderzoeksjournalistiek in Nederland en Vlaanderen anno 2022. Het geeft inzicht in een aantal van de opbrengsten van de investeringen die het kabinet sinds 2018 in de onderzoeksjournalistiek doet. Zo valt te lezen dat geld van fondsen – en vooral van het Fonds BJP – een belangrijke rol heeft in de totstandkoming van projecten en publicaties: ruim tachtig procent van de ondervraagde journalisten die de afgelopen vijf jaar externe financiering gebruikten was hun project zonder die externe financiering niet gelukt. “Dit wijst erop dat fondsen een cruciale, stimulerende rol spelen om onderzoeksjournalistieke projecten mogelijk te maken.”, zo staat in het rapport te lezen.
Andere conclusies: er zijn steeds meer redacties die grote waarde hechten aan onderzoeksjournalistiek en daar ruimte voor creëren en de groep onderzoeksjournalisten is de afgelopen jaren niet alleen groter maar ook jonger geworden.
De opbrengsten van de inzet van het Fonds BJP zitten behalve in de journalistieke publicaties – in 2023 ruim 300, waaronder artikelen, literaire non-fictie, podcasts en documentaires – en de maatschappelijke impact daarvan, ook in de professionele ontwikkeling die journalisten dankzij een subsidie of beurs doormaken en het effect dat dat heeft op hun positie in het veld.
Uitdagingen voor de journalistiek
De druk op de journalistiek groeit de laatste jaren steeds meer. Er is sprake van onvoldoende stabiele of veilige werkplekken of tegenwerking, door machtige partijen of door onbeantwoorde Woo-verzoeken. Ook problematisch zijn de soms lage budgetten die op redacties beschikbaar zijn voor tijdrovende en diepgravende journalistiek en de beloning van journalisten. Omdat het Fonds niet alleen streeft naar kwalitatieve journalistiek maar ook naar een eerlijke praktijk binnen de journalistieke sector hebben we in het kader van Fair Practice onze subsidietarieven in 2023 verhoogd.
Journalistiek+
Een belangrijke taak voor het journalistieke veld is het bereiken van een groeiende groep die traditionele media niet bereiken met hun publicaties. Een groep die deels bestaat uit mensen die media wantrouwen en weinig interesse hebben in nieuws. Daarom lanceerden we in 2023 de pilotregeling Journalistiek+, waarin we journalisten in drie subsidierondes uitdaagden om extra aandacht te besteden aan het kiezen van een publicatievorm die aansluit op de doelgroep die ze met journalistieke publicaties willen bereiken. Want voor sommige projecten komt de boodschap misschien wel beter aan via social media of met een debat, publieksavond of tentoonstelling dan met een artikel of boek.
Regionale en lokale journalistiek
Ook in 2023 zetten we sterk in op regionale en lokale journalistiek, die (financieel) onder nog grotere druk staat dan de landelijke journalistiek. Dat deden we met voor regionale en lokale journalisten op maat gemaakte regelingen:
- Dossiersubsidies, speciaal voor regionale en lokale journalisten, die hen de kans geven zich langere tijd in een belangrijk onderwerp te verdiepen en zo een journalistiek dossier op te bouwen;
- Traineeships op lokale en regionale redacties, waar beginnend journalisten zich kunnen ontwikkelen tot onderzoeksjournalist met lokale en regionale expertise. Onder begeleiding van de redactie zelf en met extra coaching vanuit het Fonds BJP;
- De Optie vervangende kracht, waarmee journalisten in loondienst zich enige tijd vrij kunnen maken voor een groot en diepgravend project, terwijl het Fonds BJP hun vervanging financiert.
Vooruitblik
Het ziet er niet naar uit dat de druk op de journalistiek – en daarmee op journalisten – op korte termijn afneemt. Sterker nog: terwijl de uitdagingen groter worden, groeit het belang van diepgravende journalistiek én van de onafhankelijke steun voor journalisten, zoals het Fonds Bijzondere Journalistieke Projecten die biedt.
In 2024 en erna zetten we ons werk voort door journalisten te steunen: bij projecten, onderzoeken en in hun professionele ontwikkeling. Dat doen we met flexibiliteit, om zo goed mogelijk in te spelen op de behoeften van de journalist en de vereisten van het snel veranderende veld.
